پس از گذشت ۳ سال از برگزاری نشست سران عرب و آمریکا در ریاض، اینک وقت آن فرا رسیده است تا نشست فوق العاده کشورهای ائتلاف عربی برگزار گردد. در نشست سران عرب و آمریکا در ریاض، خطوط کلی مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی و مقابله با خطرهای موجود در منطقه ترسیم گردید، اکنون بایسته است که در نشست فوق العاده سران ائتلاف عربی، به حل مشکلات منطقه به صورت تفصیلی پرداخته شود.

لیست موضوعاتی‌که در دستور کار این نشست فوق العاده، باید گنجانیده شود، بلند است؛ از این جمله پرونده‌هایی است متعلق به جنگ‌ها، نا آرامی‌ها، اختلاف‌ها و رویارویی‌های منطقه‌ای که دیدگا‌های متفاوتی را در جامعه بین المللی ایجاد کرده است؛ در این نشست باید به همه آن‌ها پرداخته شود و راه حل‌هایی برای آن‌ها جستجو و تصمیم‌های مناسبی گرفته شود، تا صلح و ثبات به منطقه باز گردد.

بنده عجالتا لیستی از موضوعات عمده و مهم را تدارک دیده ام که بایسته است در چنان نشستی مطرح شود و مورد بررسی و کنکاش قرار گیرد، هرچند برخی از این مسائل در نشست‌های سران اتحادیه عرب، اتحادیه آفریقا و برخی از محافل بین المللی قبلا نیز مطرح گردیده است، اما طرح و بررسی مجدد آن‌ها در این نشست فوق العاده، ضروری به نظر می‌رسد.

لیست موضوعات مورد نظر بنده از این قرار است:

۱- مقاطعه قطر از سوی کشورهای خلیج فارس: در مه ۲۰۱۷ کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، روابط خود را با قطر قطع کردند؛ استدلال این کشورها در آن وقت این بود که قطر از سازمان‌های تکفیری (یا به تعبیر غربی‌ها سازمان‌های جهادی) حمایت می‌کند و رسانه‌های متعلق به این کشور ایدئولوژی افراط‌گرایی را که در بسیاری از اوقات منجر به اعمال تروریستی می‌شود، ترویج می‌دهند.

البته سه سال است که این مقاطعه جریان دارد، اما به رغم این‌که رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا، در نشست ریاض، کشورهای عربی و اسلامی را به منزوی کردن منابع افراط‌گرایی تشویق کرد، ولی با وجود آن، آمریکا راه حل نهایی این پدیده را تنها در چارچوب تلاش‌های دیپلماتیک، قابل حل می‌داند.

از این جهت وقت آن فرا رسیده تا ائتلاف عربی این پرونده را با همه پیچیدگی‌هایش به گونه عمیق و همه جانبه به واشنگتن و سایر پایتخت‌های غربی مطرح کند، تا موضع‌گیری نهایی آن‌ها در قبال پدیده افراط‌گرایی، مشخص گردد نه این‌که آن را یک مشکل منطقه‌ای یا اختلاف محلی تلقی کنند. در حالی‌که کشورهای غریی به ویژه آمریکا، با همه توان و با شیوه‌ها و ابزارهای مختلف در برابر افراط‌گرایی فکری و سیاسی مبارزه می‌کنند، لازم است کشورهای ائتلاف عربی، نیز حمایت قطر از افراط‌گرایی را به شرکای غربی خود به گونه روشن توضیح دهند.

۲- جنگ یمن: از سال ۲۰۱۷ تا تابستان ۲۰۲۰ ائتلاف عربی در برابر شبه نظامیان حوثیِ تحت حمایت ایران، ایستادگی کرده و مراحل متعددی را در این مسیر پشت سر گذاشته است. شبه نظامیان حوثی که بر بخش‌هایی از یمن تسلط دارند، با موشک‌ها و پهپادهای خود عمق اراضی جزیره عرب و آبراه‌های بین المللی در باب المندب را مورد تهدید قرار می‌دهند.

از این رو بایسته است که ائتلاف عربی به خاطر تعیین یک برنامه راهبردی برای مرحله بعدی، با شماری از کشورهای عربی به شمول مصر و شاید با شرکای بین المللی به ویژه آمریکا، به رایزنی و گفت و گو بپردازد، تا به اتخاذ یک تصمیم جدی و سرنوشت ساز دست پیدا کنند و نگذارند که ایران در یکی از مهم ترین کانون‌های ارتباطات جهانی، نفوذ امنیتی و پایگاه استراتژیک داشته باشد. در واقع رسیدن به این هدف مستلزم گفت‌وگوهای منطقه‌ای – آمریکایی است و تنها گفت‌وگوهای دو جانبه عربی – آمریکایی به هیچ وجه بسنده نمی‌باشد.

۳- پرونده داعش: بدون شک اداره رئیس جمهور ترامپ، تلاش‌های بزرگی را برای نابودی امپراتوری سازمان تکفیری داعش انجام داده و در عرض دو سال توانست بساط خلافت خود خوانده آن را جمع کند. اما نتایج و تبعات این پیروزی قاطعانه نظامی، باید توسط ائتلاف عربی و ایالات متحده آمریکا، مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد. یکی از موضوعات قابل بحث در این چارچوب، جایگزین شدن شبه نظامیان وابسته به ایران در مناطق زیر سلطه داعش، به ویژه در مناطق سنی نشین عراق و سوریه است. موضوع دیگر، بحث در باره جوامع مدنی‌ای است که از زیر یوغ داعش رهایی یافته اند، چه عرب باشند و چه کرد و چه اقلیت‌های مسیجی و ایزیدی، باید در باره سرنوشت این جوامع در مرحله پسا داعش، بحث و کنکاش جدی صورت بگیرد.

۴- شبه نظامیان وابسته به ایران در کشورهای عربی: گسترش شبه نظامیان وابسته به ایران در چندین کشور عربی، به ویژه پس از شکست داعش، یکی از موضوعات مهمی است که باید در این نشست به آن پرداخته شود؛ گسترش نیروهای حشد شعبی با شاخه‌های مختلف آن در عراق، حضور سپاه پاسداران در سوریه و تسلط سازمان حزب الله بر نهادهای دولتی در لبنان، ایجاب می‌کند تا توسط ائتلاف عربی به بررسی گرفته شود و برای مقابله با این گروه‌ها در آینده، برنامه‌ها و سیاست‌های مشخص و مناسبی وضع گردد. البته رایزنی در این مورد با واشنگتن که برگه‌های مهمی در مواجهه با این گروه‌ها را در اختیار دارد، نیز لازمی به نظر می‌رسد.

۵- افزایش سیطره حزب الله در لبنان: موضوع دیگری که باید ائتلاف عربی به گونه دقیق و کارشناسانه در این نشست به آن بپردازد، سیطره گروه حزب الله بر لبنان و تغییراتی است که این گروه در غیاب آمریکا و عرب، از نگاه مردم شناسی و راهبردی در این کشور وارد کرده و می‌کند.

در این راستا، ائتلاف عربی بایست برای برقراری ارتباط با جنبش اعتراضات مردمی که از اکثریت مردم لبنان تشکیل شده و شامل همه طیف‌ها، فرقه‌ها و گرایش‌ها می‌شود، برنامه ریزی کند. گفتنی است که همین جنبش اعتراضات مردمی بود که در سال ۲۰۰۵ انقلاب "سرو" را به راه انداخت و منجر به خروج نیروهای سوریه از لبنان گردید و بار دیگر در انقلاب اکتبر ۲۰۱۹ مجال ظهور پیدا کرد.

۶- سیاست‌های دولت اردوغان در برابر عرب‌ها: زیاده از دوسال به این سو، رجب طیب اردوغان ترکیه را در مواجهه با چندین کشور عربی قرار داده است. این فرایند با تسلط بر عفرین منطقه کرد نشین سوریه، آغاز گردید سپس نیروهای آنکارا در تبانی با شبه نظامیان اخوان المسلمین، کنترل مناطق مرزی میان ترکیه و سوریه را در دست گرفتند و شهروندان کرد و اقلیت‌های مسیحی و ایزیدی را به عمق اراضی سوریه راندند.

ائتلاف عربی در این نشست، بایست به این موضوع بپردازد و احتمال مداخله روز افزون ترکیه در سایر کشورهای عربی و در اختلافات درونی کشورهای خلیج فارس را نیز از نظر دور ندارد.

۷-اعتراضات مردمی در عراق، لبنان و ایران: در سال ۲۰۱۹ اعتراضات و تظاهرات گسترده‌ای در عراق و لبنان رخ داد و صدها قربانی بر جای گذاشت، اما توسط شبه نظامیان وابسته به ایران سرکوب گردید، هم‌چنان اعتراضات وسیعی در سراسر ایران به ویژه در اهواز راه افتاد که توسط نیروهای امنیتی رژیم قلع و قمع گردید؛ این ها همه مواردی اند که کشورهای ائتلاف عربی باید در این نشست، بر آن به گونه دقیق درنگ کند، تا بتواند ضمن اتخاذ یک موضع واحد، به جنبش‌های مردمی و جوامع مدنی در کشورهای یادشده، یاری رساند.

۸- اوضاع یمن جنوبی: ائتلاف عربی، به خاطر حفاظت از یکپارچگی کل یمن، باید در این نشست، وضعیت در یمن جنوبی را مورد مطالعه قرار داده، دید‌گاه‌ها و موضع‌گیری‌های خود در این خصوص را متحد و یکپارچه گرداند، تا بتواند جلو گسترش شبه نظامیان تکفیری و شبه نظامیان اخوانیِ متعلق به حزب اصلاح را در آن‌جا بگیرد و از مداخله احتمالی کشورهای خارجی از جمله ترکیه در یمن پیش‌گیری کند.

۹- تحولات سودان: ائتلاف عربی بایست در برابر تحولات اخیر سودان که منجر به سرنگونی رژیم منفور عمر بشیر گردید، درنگ کرده، برای جلوگیری از نفوذ گروه‌های افراطی و اسلام‌گرایان، تلاش ورزد تا دروازه‌های پیشرفت و ترقی به روی جوانان و اقلیت‌ها باز شده زمینه شکوفای و توسعه سودان فراهم گردد. در این زمینه ائتلاف عربی می‌تواند مردم سودان را در پرداختن به گفت‌و‌گو در درون و برقرار کردن روابط با بیرون و در مواجهه با گروه‌های تندرو، یاری و همکاری کند.

۱۰- وضعیت در لیبی: وضعیت در لیبی یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که باید ائتلاف عربی آن را مورد توجه قرار داده، استراتژی مناسبی را برای آن طرح کند. همه می‌دانند که در لیبی جنگ داخلی جریان داشت، اما نیروهای ترکیه به غرب لیبی یورش برده با انتقال حدود ۱۰ هزار جنگجوی افراطی از شمال سوریه به آنجا، جنگ داخلی را به یک جنگ منطقه ای تبدیل کردند، طوری که نیروهای مصری هم بر اساس درخواست پارلمان لیبی برای مقابله با پیش‌روی شبه نظامیان مزدور، اکنون در صدد ورود به صحنه نبرد می‌باشند.

با توجه به نکات یاد شده و پس از گذشت سه سال از نشست تاریخی ریاض، ائتلاف عربی باید با بر گزاری یک نشست استراتژیک و فوق العاده در سطح سران، روابط میان کشورهای عربی و آمریکا را مورد بازنگری و ارزیابی قرار دهد و با در نظر داشت موضع‌گیری جدی آمریکا در قبال نیروهای افراطی در سوریه و عراق و عدم موضع‌گیری جدی آمریکا در قبال نیروهای افراطی در یمن و لیبی، ائتلاف عربی پیمان خود را با اداره رئیس جمهور ترامپ و طرفدارانش در مجلس سنا، تجدید و احیا کند.

در این نشست استراتژیک، لازم است که مصر، امارات متحده عربی، عربستان سعودی، بحرین و پارلمان لیبی، به عنوان اعضای اساسی مشارکت داشته باشند. هم‌چنان شمار دیگری از کشورهای عربی و اسلامی اگر خواسته باشند، نیز در آن اشتراک کنند. افزون بر آن بنده پیش‌نهاد می‌کنم که در این نشست، از کشورهای عضو ناتو به ویژه از فرانسه و یونان نیز دعوت شود تا به عنوان ناظر در جلسات این نشست اشتراک کنند، به ویژه در جلساتی که در باره مبارزه با تروریسم در لیبی بحث صورت می‌گیرد.

هم‌چنان با توجه به نقشی که آمریکا در منطقه و جهان دارد، بنده پیش‌نهاد می‌کنم که در نشست فوق العاده سران ائتلاف عربی، از دولت آمریکا نیز دعوت به عمل آید تا به عنوان ناظر در جلسات حضور داشته باشد؛ تا با ایجاد هماهنگی بهتر میان ائتلاف عربی و کشورهایی‌که در نشست سران در ریاض، اشتراک داشتند، از یک سو و میان ائتلاف عربی و کشورهای عضو ناتو از سوی دیگر، کار برای وضع سیاست‌ها و استراتژی‌های تازه و درخور، به منظور تأمین ثبات و استقرار در منطقه آسان شود.

در رابطه به زمان این نشست، بهتر این است این گردهمایی پیش از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، برگزار شود، در صورتی که نشست مورد نظر به پس از انتخابات آمریکا، موکول شود، باید میزان مشارکت در آن هرچه بیشتر گسترده و فراگیر باشد.